Yuval Noah Harari & Mayim Bialik over innovatie

Door Michiel Berger

De officiële titel van deze talk is "Why do we fear innovation?" maar het ging over veel meer aspecten van innovatie dan alleen die angst. Lastig om een gesprek van een uur samen te vatten, wellicht wordt dit een wat lang stuk, maar ik vond het erg goed en het is ook om het voor mezelf een aantal punten vast te leggen. De vorm was vraag-antwoord, en behalve Harari was ook actrice & neurowetenschapper Mayim Bialik aan het woord. 

Welke veranderingen zie je door de pandemie? Vooral het inzicht in wat het belang is van menselijk contact. Menselijke aanraking en (niet-technologische) interactie is niet te vervangen. En mensen gaan na deze pandemie weer gewoon knuffelen, net zoals we na de aids epidemie ook nog steeds seks hebben. 

Waarom zijn we bang voor veranderingen? Het is vaak ongemakkelijk om nieuwe dingen te leren. En 99% van de nieuwe dingen gaan ook gewoon niet goed, zoals mutaties in biologie, en startups in het bedrijfsleven. In het algemeen geven revoluties in eerste instantie ellende. De meest succesvolle revoluties zijn diegene die relatief weinig veranderden. De Amerikaanse 'revolutie' is succesvoller gebleken dan de communistische, omdat er minder tegelijkertijd is veranderd. En ook belangrijk om vast te stellen: Veel revoluties zijn niet in het belang van het volk, maar van de politiek leider. De agrarische revolutie, een stokpaardje van Harari, bood de de bevolking weinig voordelen. Harder werken, slechtere voeding, introductie van ziektes, en alle sociale en politieke ongelijkheid die het gevolg was van de landbouw revolutie. Dus als je terughoudend bent over nieuwe tools of gadgets, dan heb je gelijk. Bialik voegt daar aan toe: De mate van aanpassing aan nieuwe dingen hangt erg af van leeftijd. 

Wat heeft de geschiedenis ons geleerd over desinformatie en samenzweringstheorieën rondom wetenschap? Ze bestaan altijd naast elkaar. Wetenschap zelf is nooit genoeg om de samenleving te beheersen, de 'waarheid' verenigt ons nooit, verhalen doen dat. En die verhalen hoeven niet waar te zijn; de meest succesvolle verhalen uit de geschiedenis waren ficties. Mensen kunnen tegelijkertijd rationeel en irrationeel zijn, dus wees daar niet bang voor. 

Toen het internet kwam dacht men: Nu komt er meer informatie voor iedereen, dus meer kennis, dus meer vrijheid. Maar nee, informatie is niet de waarheid. Fake news en fictie is ook informatie. De eerste bestsellers van de boekdrukkunst (16e eeuw) waren "Doe het zelf heksenjacht" boeken. Men zag wat er in dat boek stond als waarheid, want het stond in een boek. Het heeft lang geduurd voor men zich realiseerde dat dat niet altijd het geval is. Hopelijk leren we dat nu met internet sneller. 

Belangrijk om te weten is dat complexe processen in de hersenen, waarbij sociale, emotionele, culturele aspecten een rol spelen, niet op 1 plek in de hersenen gebeuren. Juist bij zulke zaken doen de hele hersenen mee, met veel ingewikkelde positieve en negatieve feedback loops. Dus daar is niet zomaar een simpele oplossing of vergelijking voor. 

Leidt meer automatisering tot een verbetering van productiviteit? Een van de dingen die je zou moeten doen met een nieuw idee is niet alleen de meest optimistische versie van het verhaal vertellen. Internet is daar een voorbeeld van, dit heeft de mensen zeker niet bij elkaar gebracht zoals in het begin werd gedacht. Het is natuurlijk voor een startup om het positieve verhaal uit te dragen, maar er moet ook ruimte zijn voor discussie over de gevaren. Innovaties als het mes en radio zijn daar voorbeelden van, zowel positief als negatief in te zetten. Het is eigenlijk raar dat een medische dokter een aantal cursussen over ethiek moet volgen, maar een ontwikkelaar dat niet hoeft. Terwijl zij de algoritmes maken die de maatschappij ook vormen. Ethics for Coders moet er zijn.

Wat hebben we geleerd in de afgelopen 20 jaar dat we kunnen gebruiken voor de komende 20 jaar? Niet naïef zijn. Beeld je in wat de door jou meest gehate politicus zou kunnen doen met jouw uitvinding. Neem daar echt tijd voor. En denk na over waar je überhaupt je hersenkracht op zet. De afgelopen decennia hebben de knapste koppen onderzocht hoe ze mensen kunnen laten klikken op advertenties en links. Waarom is dat nu wel opgelost, en is er bijvoorbeeld geen app om corruptie bij de overheid te kunnen detecteren (tik een naam in, en zie wie van z'n familie en vrienden deze persoon allemaal heeft aangesteld in overheidsbaantjes). De tech wereld maakt gebruik van onze zwaktes om ons te laten klikken, daar zouden we ons ook tegen moeten kunnen wapenen. Technologie die ons leert kennen, en ons waarschuwt: Pas op, dit is je zwakte, je wordt gemanipuleerd. En dat zelfs zou kunnen blokkeren, als een antivirus voor de geest. We hebben daar hulp bij nodig.

Wat is sustainable groei? Onze economie en ook politiek is gebaseerd op verwachte groei in de toekomst. Daarom is Tesla zoveel waard, en daarom stem je op een bepaalde politicus: Die belooft verbeteringen. Als die belofte er niet meer is, zal het systeem instorten, net zoals een fiets omvalt als hij stopt met rijden. Dus groei/verbetering is onvermijdelijk het doel. Het probleem is dus hoe maken we dat sustainable. Een oproep ook aan wetenschap: Besteed 5% van je tijd aan uitleggen aan de maatschappij. Schrijf wikipedia artikelen, doe iets. Als de wetenschap het verhaal niet vertelt gaat dat worden gedaan door minder verantwoordelijke mensen. 

Zijn we nu beter af dan 100 jaar geleden? Ja, voor de mens is dit de beste tijd ooit, voor planeet en dieren niet zo. We zijn gezonder dan ooit, je gaat eerder dood van te veel eten dan van geweld. Maar dit maakt ons ook verantwoordelijk. We hebben de mogelijkheid om dingen echt te verbeteren. We kunnen bijvoorbeeld nu beter omgaan met een pandemie dan iedere eerdere pandemie in de geschiedenis. Als we dit nu niet goed oplossen, en in de toekomst ook beter kunnen opvangen, dan hebben we gefaald. Het is geen natuurwet dat deze pandemieën zoveel slachtoffers maken, we kunnen dit oplossen! 

Ja ik zei al dat het lang was, maar ok, ik ben fan van Harari.