Door Michiel Buitelaar
Mijn derde bijdrage, over de documentaire WeWork: or the making and breaking of a $47 billion unicorn, waar ik van genoten heb. Relevante bekentenis: ik ben gefascineerd door dictatoren, oplichters, profeten en andere freaks. Ik heb meters en meters boeken over dat soort snuiters – mensen die we allemaal denken niet onder ons te willen hebben, maar die we schijnbaar telkens weer verwelkomen en op een schild hijsen. Ik durf hier niet al te veel voorbeelden te noemen want dan strijk ik mensen tegen de haren in – menigeen is namelijk dol geweest op een oplichter, of is dat nu. Publiekelijk iets zeggen over de nieuwe kleren van de Keizer: valt zelden goed. Het duurde lang voordat Adam Neumann, de oprichter van WeWork (verhuur van kantoorruimtes) ontmaskerd werd. De documentaire toont waarom.
Neumann is charismatisch, een goede spreker. Hij speekt zelden duidelijk maar zegt dingen die men graag hoort, over dingen samen doen, de wereld beter maken, lief zijn voor elkaar en productief werken. Het klinkt goed al zegt hij weinig. Neumann weet kamertjesverhuur als een Hoger Plan voor te stellen, als een onmisbare bijdrage aan een betere wereld, iets dat alle mensen bijeen brengt op een tot nu toe onbekende manier. Hoe hij dat uitlegt is volstrekt gelul. Het werkt.
Zijn echtgenote Rebekah grossiert in zweverige vaagheden als ‘I am you, you and me, we are we’ wat er bij hun werknemers en huurders in gaat als Gods woord in een ouderling. De beelden van aanbiddend luisterend publiek bij de talrijke bijeenkomsten zijn fraai en ontluisterend. Mensen die elkaars handen vasthouden en zwijmelen. Echo’s van Anthony Robbins (ook een fraaie docu over vertoond op SXSW jaren terug), Osho (voorheen Bhagwan Shri Rajneesh), Lou de Palingboer of Elon Musk? De aanbidders slikken de loze kreten als zoete koek.
Neumann overmeestert accountants. EBITDA – earnings before interest, tax, depreciation and amortization – is een aparte meetlat. Ik ben er geen aanhanger van, grotere geesten dan ik, Warren Buffet bijvoorbeeld, ook niet. Vele anderen wel hoor. Maar de ‘community adjusted EBITDA’ van Neumann is boerenbedrog, wat tóch geslikt wordt. Dat is voor mij even raadselachtig als de ‘mark to market’ methode van ENRON destijds. Die mede heeft geleid tot het faillissement van Arthur Andersen, een van de grootste accountancy bedrijven ter wereld. Raadselachtig dat men dat jaren lang accepteert, en dan ineens: wéét men dat er een rad voor de ogen gedraaid is, en is het spel uit. Een andere merkwaardige truc is dat hij WeWork weet voor te stellen als een tech bedrijf – knap is dat.
Ik vond deze docu een genoegen om te kijken maar blijf met vragen zitten. Dat had ik jaren geleden na het zien van ENRON: the smartest guys in the room ook, al vond ik die laatste toch scherper dan deze over WeWork. In beide gevallen zou ik meer willen begrijpen van de persoonlijke drijfveren van de oplichters, in de persoonlijke zin. Neumann is eruit gezet, en min of meer verdwenen, met enkele miljarden, vrij als een vogel. De grootste verliezers zijn Masayoshi Son en de koninklijke familie van Saoedi-Arabië: die familie heeft tientallen miljarden in het Vision Fund gestoken van Softbank, een creatie van Masa Son. Die man is een bluffende serial gambler die miljarden wint, en verliest. Hij is een Singularity profeet die zichzelf op één lijn plaatst met The Beatles en Jezus. Al met al valt de echte schade door Neumann dus mee, hij heeft vooral rijke idioten bestolen. Het geluk is dat de beursgang is afgelast, anders waren er veel meer en kleinere sukkels het bokje geweest.
De mensheid wil bedrogen worden. Deze documentaire laat dat onderhoudend zien.